Επί του Σχεδίου Νόμου, με τίτλο: «Φορείς διαχείρισης προστατευoμένων περιοχών και άλλες διατάξεις», θέτουμε υπ’ όψη σας τις ακόλουθες απόψεις και προτάσεις μας:
Η θέσπιση ενός ολοκληρωμένου και λειτουργικού θεσμικού πλαισίου για την διαχείριση των προστατευομένων περιοχών της χώρας μας, αποτελεί αναμφισβήτητη αναγκαιότητα τόσο για την προστασία του εθνικού φυσικού κεφαλαίου όσο και για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
‘Όπως χαρακτηριστικά και μεταξύ άλλων, αναφέρεται στην Αιτιολογική Έκθεση του συζητουμένου σχεδίου, «το σύστημα διοίκησης και διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών περιλαμβάνει ένα σύνολο κανόνων για την ολοκληρωμένη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών της χώρας, που μέχρι σήμερα περιλαμβάνεται σε διάφορα νομοθετήματα, όπως οι ν. 1650/1986 (ΦΕΚ Α’ 160), 2742/1999 (ΦΕΚ Α’ 207), 3044/2002 (ΦΕΚ Α’ 197), 3937/2011 (ΦΕΚ Α’ 60) και 4109/2013 (ΦΕΚ Α’ 16)…».
Μια πρώτη παρατήρησή μας είναι ότι και μετά την ψήφιση του παρόντος νομοσχεδίου, με τις διατάξεις του οποίου, καταργούνται ή αντικαθίστανται επιμέρους διατάξεις των προαναφερομένων νόμων [ενδεικτικά αναφέρουμε ότι με το άρθρο 12 του νομοσχεδίου, καταργούνται οι παρ. 1-9 του άρθρου 8 του ν. 4109/2013 (Α‘ 16), παρ. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 11, 12 και 13 του άρθρου 15 του ν. 2742/1999 (Α’ 207), όπως ισχύει, και παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 3044/2002 (Α’ 197) και αντικαθίσταται (παρ. 10 του άρθρου 8 του ν. 4109/2013 (Α’ 16)], κατά κανόνα διατηρείται σε ισχύ και η προγενέστερη νομοθεσία, η πολυνομία και οι ασάφειες επαυξάνονται και τα ερμηνευτικά προβλήματα οξύνονται.
Η κωδικοποίηση σε ένα ενιαίο κείμενο των διάσπαρτων διατάξεων που αφορούν την διαχείριση των προστατευομένων περιοχών, αποτελεί όρο “sine qua non” για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Με το σχέδιο νόμου, μεταξύ άλλων, ορίζεται η νομική μορφή και η εποπτεία των Φορέων Διαχείρισης Προστατευoμένων Περιοχών (άρθρο 1), ρυθμίζεται η χωρική τους αρμοδιότητα (άρθρο 2), συγκροτούνται μικρότερα σχήματα διοίκησης (οδεύουμε από πολυπληθή σε επταμελή Διοικητικά Συμβούλια, σύμφωνα με το άρθρο 5), προβλέπεται η δυνατότητα σύστασης άμισθων συμβουλευτικών επιτροπών για την υποβοήθηση του έργου των Διοικητικών Συμβουλίων και των ΦΔΠΠ συνολικά (άρθρο 6 παρ. 4), επικαιροποιείται το έργο των ΦΔΠΠ και οι αρμοδιότητες των διοικητικών τους συμβουλίων (άρθρο 6), προβλέπονται θέματα προσωπικού των ΦΔΠΠ (άρθρο 7), συνεχίζεται η απασχόληση των υφιστάμενων εργαζομένων των ΦΔΠΠ (άρθρο 11 παρ. 2), προβλέπονται πόροι των ΦΔΠΠ τόσο από τον τακτικό προϋπολογισμό του Υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος όσο και από άλλες πηγές μεταξύ των οποίων και οι ΟΤΑ (άρθρο 8).
Επί των ανωτέρω διατάξεων θέτουμε υπόψη σας τα εξής:
- Αναφορικά με την εποπτεία και τον καθορισμό των φορέων διαχείρισης προστατευoμένων περιοχών όπως και τη χωρική τους αρμοδιότητα (άρθρα 1 και 2).
Η μέχρι σήμερα λειτουργία των υφισταμένων φορέων διαχείρισης και η εμπειρία που έχουμε αποκτήσει, ως αιρετές Περιφέρειες, αποδεικνύει ότι δομές οι οποίες συγκροτούνται και λειτουργούν: (α) εποπτευόμενες από την κεντρική διοίκηση και (β) εντός των χωρικών ορίων περισσοτέρων της μιας Περιφερειών, παρουσιάζουν σημαντικές δυσλειτουργίες.
Και τούτο διότι:
Το κέντρο λήψης αποφάσεων βρίσκεται μακριά από το εκάστοτε εμφανιζόμενο πρόβλημα ενώ οι τοπικές κοινωνίες έχουν την αμεσότητα στη γνώση και από την πλευρά τους, οι περιφερειακές αρχές, εξ ορισμού κοντά στο πρόβλημα, διαθέτουν τη δυνατότητα και την εμπειρία να αποφασίσουν επιλέγοντας την προσφορότερη, ταχύτερη και αποτελεσματικότερη λύση.
Καθ΄ όλο το χρονικό διάστημα της μέχρι σήμερα λειτουργίας των φορέων διαχείρισης προστατευομένων περιοχών (ΦΔΠΠ), οι Περιφέρειες έχουν συνδράμει αποφασιστικά, έστω και με τους περιορισμένους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους που διαθέτουν, στην επιτέλεση σημαντικού έργου υποστήριξης της λειτουργίας και δράσης των φορέων.
Στην περίπτωση όμως που φορείς διαχείρισης εκτείνονται στα όρια περισσοτέρων της μιας Περιφερειών, λειτουργικά και γραφειοκρατικά εμπόδια, δημιουργούν δυσεπίλυτα προβλήματα, που δεν επιτρέπουν την υποστήριξή τους.
Η πρότασή μας:
Οι Φορείς Διαχείρισης Προστατευoμένων Περιοχών (ΦΔΠΠ), να ανασυγκροτηθούν και να λειτουργήσουν, με χωρική αρμοδιότητα, αποκλειστικά εντός των ορίων μιας Περιφέρειας και να εποπτεύονται από την οικεία Περιφέρεια ή στην ακόμη καλύτερη περίπτωση, να αποτελέσουν δομή εντασσόμενη στον Οργανισμό της οικείας Περιφέρειας.
- Αναφορικά με τα θέματα στελέχωσης (προσωπικού) και πόρων των φορέων διαχείρισης προστατευoμένων περιοχών (άρθρα 7 και 8).
Φρονούμε ότι σε μεγάλο βαθμό, τα προβλήματα ελλιπούς οργάνωσης και λειτουργίας, υποστελέχωσης και υποχρηματοδότησης των Φορέων Διαχείρισης Προστατευoμένων Περιοχών (ΦΔΠΠ) και μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου θα παραμείνουν άλυτα.
Και τούτο διότι:
-Διαβάζοντας προσεκτικά το νομοσχέδιο διαπιστώνουμε ότι οι προβλεπόμενες προσλήψεις προσωπικού με συμβάσεις οκτάμηνης διάρκειας, τελούν υπό την αίρεση της βεβαίωσης των σχετικών πιστώσεων από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (άρθρο 7 του νομοσχεδίου).
-Οι διατάξεις του νομοσχεδίου αναφέρονται σε πηγές χρηματοδότησης των ΦΔΠΠ, μεταξύ άλλων και από τους προϋπολογισμούς των ΟΤΑ (άρθρο 8 παρ. γ’ του νομοσχεδίου), οι οποίοι δεν τους εποπτεύουν, δεν διαθέτουν τις σχετικές πιστώσεις και αδυνατούν ακόμη και να ανταποκριθούν στην καταβολή των λειτουργικών δαπανών τους – ειδικότερα οι Περιφέρειες έχουν υποστεί μείωση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) τους, σε ποσοστό άνω του 65% κατά την τελευταία εξαετία.
Είναι προφανές ότι με βάση τα παραπάνω δεδομένα δεν μπορούμε να αισιοδοξούμε για την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης Προστατευoμένων Περιοχών (ΦΔΠΠ).
Η πρότασή μας:
Μέχρι την άρση των περιορισμών προσλήψεων, οι ΦΔΠΠ να ενταχθούν στο καθεστώς κινητικότητας υπαλλήλων του δημοσίου τομέα ενώ συνακόλουθα με την προαναφερθείσα πρότασή μας, για την μεταβίβαση της εποπτείας των ΦΔΠΠ στις Περιφέρειες, οι προβλεπόμενοι και αναλογούντες πόροι αυτών να περιέλθουν στη διαχείριση των Περιφερειών.
- Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα αφορά την αμεσότητα εφαρμογής των διατάξεων του νομοσχεδίου.
Άραγε πόσο γρήγορα μπορεί να εφαρμοστούν οι διατάξεις του όταν και μόνο ένα άρθρο του –συγκεκριμένα το 3ο για την έδρα και τα παραρτήματα των ΦΔΠΠ – αποτελούμενο από 6 παραγράφους, προβλέπει αντιστοίχως την έκδοση 6 υπουργικών ή κοινών υπουργικών εφαρμοστικών αποφάσεων.
Κλείνοντας, τονίζουμε ότι τασσόμαστε υπέρ των σκοπών και του έργου των Φορέων Διαχείρισης Προστατευoμένων Περιοχών (ΦΔΠΠ) για την υλοποίηση και παρακολούθηση των σχεδίων διαχείρισης για την αειφορική διαχείριση και προστασία του φυσικού κεφαλαίου του δικτύου Natura 2000 καθώς και για την ανάληψη δράσεων για την ήπια τοπική και βιώσιμη ανάπτυξη στις προστατευόμενες περιοχές, υπό την προϋπόθεση, οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις:
(α) να χαρακτηρίζονται από σαφήνεια και πληρότητα,
(β) να διέπονται από την αρχή της αποκέντρωσης εξουσιών και να αποδίδουν αρμοδιότητες και αναλογούντες πόρους προς αυτοδιοικητικούς οργανισμούς –εν προκειμένω προς τις αιρετές Περιφέρειες- και
(γ) να στηρίζονται στην αμεσότητα εφαρμογής τους,
προς επίτευξη δε των παραπάνω στοχεύσεων να γίνουν αποδεκτές οι προτάσεις μας που περιέχονται στο παρόν.